Gmina Benecko

Benecko to gmina karkonoska leżąca na Jilemnicku, w północnowschodniej części powiatu Semily.

Jest tworzona z ośmiu części (Benecko, Dolní Štěpanice, Horní Štěpanice, Mrklov, Rychlov, Štěpanická Lhota, Zákoutí i Žalý).

Historia

Pierwotnym centrum historycznym była część Horní Štěpanice – siedlisko założone w podzamczu zamku Štěpanice. Pierwsze wzmianki o nim są datowane rokiem 1304, kiedy to zamek został założony przez Jana Waldsteina.
Benecko jest wzmiankowane po raz pierwszy w roku 1628 jako Beneszsko. Dalszym wykładem powstania nazwy jest miejscowa legenda o pustelnikowi św. Benedykta, który miał swoją pustelnię w pobliżu Jindrowej skały, w miejscu, gdzie obecnie stoi kaplica poświęcona św. Hubertowi.

Dalsze części gminy zostały osiedlane kolejno w XVII. – XIX. stuleciu, przez osiedlanie wzdłuż wody. Obywatelstwo zajmowało się głównie rolnictwem i tkactwem ręcznym, w niektórych częściach gminy także domową produkcją biżuterii. Do zmiany doszło dopiero z rozwojem turystyki i sportów zimowych pod koniec wieku XIX.. W okresie międzywojennym region zażył znaczący wzrost ruchu turystycznego. Dalsza fala koniunktury pojawiła się po roku 1989 z restytucją upaństwowionego mienia. 

Kultura

Mimo relatywnie oddalonemu położeniu w stosunku do ośrodków kulturalnych, rejon benecki należy do miejsc z bogatym życiem kulturalnym. Na przełomie wieku XIX. i XX. w gminie działało kilka stowarzyszeń ochotniczych. 
W rejonie na przełomie stulecia działała cała gama zespołów muzycznych, zazwyczaj orkiestr dętych, wyjątkiem nie były jednak ani zespoły zajmujące sie muzyką poważną. Okolica Benecka była uważana za interesuącą dla artystów plastycznych.

W 20. latach Benecko stało się modne pomiędzy praskimi pejzażystami (František Cína Jelínek), którzy w hotelu Vyhlídka spędzali długie okresy twórcze. W rejonie działał także Franciszek Kaván. Obecnie pejzażami zajmuje się przede wszystkim Miloš Gerstner starszt oraz ruska pejzażystka Asja Feoktistowa. Benecki dialekt karkonoski z szerokimi samogłoskami i zdwojoną wymową niektórych spółgłosek (mejllo, honně) oddzielonych hiátem inspirował serię pisarzy – przykładem jest štěpanicki dyrektor Josef Šír.

Turystyka i sport

Pierwsze narty w rejonie zostały wyprodukowane na pile w Dolnych Štěpanicach przez siekiernika Vondráka z drewna bukowego według wzoru nart leśników hrabiego Harracha. Ten rodzaj nie był jednak w miejscowym terenie górzystym zbyt praktyczny ze względu na swoją wagę a dalsi producenci nart (Faistaurer, Erlebach) wybierali już raczej drzewo jesionu. Narty te oblubili sobie także norwescy instruktorzy narciarstwa, którzy w rozwoju wówczas modnego sportu na Benecku odegrali znaczną rolę. Na rozwój zainteresowani o narciarstwo zareagował Czeski SKI klub, który na Benecku kupił schronisko jako bazę dla swoich członków.

Według ich wzoru zaczęły powstawać także dalsze miejsca zakwaterowania, schroniska i hotele. Hrabia Harrach zainicjował powstanie hotelu Zlatá Vyhlídka, rodzina Kubátów wybudowała hotel Kubát. Pomiędzy znaczących przedsiębiorców należy Ludvík Erlebach (schronisko Martinova bouda), Bohumil Rychtr (schronisko Rychtrova bouda) lub Antonín Faistauer (hotel Krakonoš). Rozwojowi ruchu turystycznego pomogła także przez Harracha zbudowana wieża widokowa na wzgórzu Žalý z przyłączoną restauracją (spłonęła). W sześdziesiątych latach zostały na Benecku zbudowane pierwsze wyciagi narciarskie – 328 metrów długi wyciąg kotwica z Transporty Chrudim (rzekomo konstrukacja eksperymentalna, wielokrotnie adaptowana na miejscu) na wzgórzu Šlohnera i 750 metrów długi wyciąg Kejnos, w roku 2006 zastąpiony przez nowoczesną kolejkę 4siedziskową.

Znane osobistości

  • Bohumil Hanč (1886–1913) – propagator narciarstwa w Karkonoszach, narciarz biegowy 
  • Šárka Záhrobská (* 1985) – reprezentantka RC w narciarstwie alpejskim
  • Miloš Gerstner (1915–2006) – człowiek teatru, pedagog, specjalizujący się na region karkonoski 
  • Matěj Pochop (1901–1984) – pismak, jeden z ostatnich karkonoskich tkaczy ręcznych 
  • Bohumil Rychtr (1902–1983) – pismak, pierwszy soukromý benecký hoteliér 
  • Vladimír Slavínský (1890–1949) – czeski aktor, poeta, scenarzysta, reżyser i przedsiębiorca filmowy
  • Jan Buchar (1895–1988) – karkonoski gawędziarz ludowy, propagator narciarstwa 
  • Jaroslav Cardal (1919–2010) – reprezentant RCS i CSRS w biegach na nartach, olimpionik 
  • Anna Hanušová – pionierka narciarstwa kobiecego 
  • Antonín Vondrák – autor konstrukcji pierwszych przemysłowo produkowanych nart regionu karkonoskiego 
  • František Karel Hron (1874–1928) – malarz